نمای طاق پیروزی کنستانتین و کولوسئوم

طاق پیروزی یا نصرت، بنایی است که به صورت نمادین برای نشان دادن پیروزی شاهان و سپاهیان در نبردها ساخته می شد و هنگامی که پادشاه یا فرماندهی بزرگ و نامدار به همراه لشکریان خود در جنگی وارد می شد و می توانست بر دشمن غلبه کرده و پیروز آن نبرد باشد، در هنگام بازگشت به سرزمین خود برای آنها این سازه نمادین را می ساختند تا با شکوه هرچه تمامتر از زیر آن گذر کرده و وارد سرزمین خود شوند. البته اندازه و جنس طاقهای پیروزی بستگی به وسعت نبرد و جایگاه افراد شرکت کننده در آن داشت. اگر فرد پیروز خود شخص شاه یا امپراتور یک سرزمین می بود، برای او طاقی بسیار بزرگ از جنس مرغوبترین سنگها مانند مرمر را بنا می نهادند تا آن سازه متناسب و درخور با جایگاه والای او باشد. اما اگر افراد پیروز شده در نبرد از اهمیت و جایگاه پایین تری برخوردار می بودند معمولاً برای آنها طاقی از جنس چوب می ساختند که از اندازه کوچکتری نیز نسبت به طاقهای سنگی مختص شاهان برخوردار بود. به هر حال ساخت این بنا از همان آغاز دارای مفاهیم نمادگرایانه بود و از آن به عنوان ابزاری نمادین برای نشان دادن پیروزمندی قهرمانان در نبردها به مردم سرزمین پیروز شده استفاده می شد تا غرور ملی آنها را نسبت به فرمانروا و حکومت و همچنین کشور آنها برانگیزد. مردم عادی جامعه آن روزگار وقتی که در زندگی روزمره خود با این سازه روبرو می شدند، ناخودآگاه درگیر احساسات وطن دوستانه می شدند و به خاک و میهن و شاهان خود افتخار می کردند که برای آنها امنیت و پیروزی بر دشمنانشان را به وجود آورده اند.

نام اصلی نقاش: جووانی آنتونیو کانال (Giovanni Antonio Canal)
لقب و نام هنری نقاش: کانالتو (Canaletto)
تاریخ خلق اثر: بین سالهای 1742 تا 1745 میلادی
مکان خلق اثر: کشور ایتالیا، شهر رم
رسانه: رنگ روغن روی بوم
اندازه تابلو: 122.9 سانتی متر پهنا و 83.2 سانتی متر ارتفاع
سبک: باروک و رنسانس ایتالیایی
مکان نگهداری: موزه جی. پل گتی (The J. Paul Getty Museum) واقع در کشور آمریکا، ایالت کالیفرنیا، شهر لس آنجلس

نبرد تاریخی کنستانتین یکم با ماکسنتیوس و رسیدن به امپراتوری

طاق کنستانتین در تاریخ 28 اکتبر سال 312 میلادی ساخته شد یعنی هنگامی که کنستانتین یکم با ماکسنتیوس (Maxentius) امپراتور روم وارد نبرد شد و در کشاکش نبردی بزرگ در نزدیکی پل میلویان (Milvian Bridge) توانست بر او و سپاهیانش چیره شده و پیروز آن جنگ گسترده شود. بعد از این نبرد کنستانتین یکم به عنوان پنجاه و هفتمین امپراتور روم انتخاب و به کنستانتین بزرگ نیز ملقب شد. طاق نصرت کنستانتین به خاطر پیروزی شکوهمندانه او بر ماکسنتیوس ساخته شد تا یادآور این نبرد قهرمانه باشد. بعد از اینکه کنستانتین جایگاه امپراتوری را از آن خود کرد، آیین رسمی رم را مسیحیت قرار داد زیرا که خود او از پیروان راستین این دین بود و نسبت به حضرت عیسی مسیح و اندیشه های او بسیار باورمند بود.

متن حکاکی شده بر کتیبه این طاق سنگی

سازه این طاق در روبروی یکی از بزرگترین راهروهای تماشاخانه کولوسئوم قرار دارد و بر بالای تاج آن کتیبه ای به زبان یونانی آن دوران نوشته شده است.

تصویر متن دقیق و خوانای کتیبه:

ترجمه کتیبه بالا اینچنین است که:
به افتخار امپراتور سزار فلاویوس کنستانتیوس، امپراتور بزرگ، دین دار و خداپرست، و شاد کننده آگوستوس (نخستین امپراتور روم). سنا و مردم روم این طاق را به جهت پیروزی او ساخته و زینت داده اند چرا که او به واسطه الهام خدایی و قدرت اندیشه توانست فقط با نیروی بازوان سپاهیان اندک خود، جمهوری را از دستان یک ستمگر و پیروانش باز ستاند. (منظور از ستمگر، ماکسنتیوس است که در این نبرد شکست خورده و کشته شد)

تصویر واقعی متن حکاکی شده بر پیشانی طاق کنستانتین:

سنگ نگاره های موجود بر روی این بنای تاریخی

سنگ نگاره ها و کنده کاریهای موجود بر روی طاق کنستانتین فقط مختص به تصویر حکاکی شده او نیستند بلکه افراد مهم و شناخته شده دیگری را نیز در بر می گیرند. بر پیکره این سازه باستانی علاوه بر سنگ نگاره و مجسمه کنستانتین یکم که تمام این بنا به افتخار پیروزی او ساخته شده است، می توان تصاویر حکاکی شده سه قیصر بزرگ روم را نیز مشاهده کرد که همگی آنها از جمله نامدارترین و تاثیر گذارترین قیصران امپراتوری روم تا آن زمان به شمار می آمدند و همین شهرت آنهاست که باعث شد تا نگاره نمادین آنها بر سنگهای این طاق شکوهمند حکاکی شود و بدین گونه هر رهگذری که از آنجا بگذرد و این طاق را ببیند، بی درنگ پی خواهد برد که فرمانروایان نامدار رومی چه کسانی بوده اند. در ادامه نام این قیصران را خواهیم آورد…

نام قیصران رومی که روی طاق کنستانتین تندیسشان قرار دارد

کنستانتین برای ادای احترام به امپراتورهای پیش از خود که بر روم حکمرانی می کردند و با خردمندی و انجام کارهای شایسته توانستند برای آن سرزمین آرامش و شکوه به ارمغان بیاورند، تندیس سه تن از برجسته ترین آنها را بر پهنه سنگی این سازه قرار داده است که با توجه به ترتیب زمانی فرمانروایی آنها نامشان را در زیر می آوریم.

تراژان (Trajan)

او سیزدهمین امپراتور روم و یکی ار نامدارترین فرمانروایانی است که بر این سرزمین کهن حکمرانی کرده است. نام کامل او مارکوس اولیپیوس تراژانوس است که در دوران حکومتش نبردی بسیار بزرگ میان رومی ها و اشکانیان به وقوع پیوست. هر چند رومی ها در این نبرد پیروزی هایی را به دست آوردند اما نتوانستند بر ایرانیان چیره شوند.

هادریان یا هادریانوس (Hadrian)

او چهاردهمین امپراتور روم بود و توانست در مدت زمان فرمانروایی خود، شورش ها و ناآرامی های به وجود آمده در روم را سرکوب کرده و یک قدرت مرکزی با ثبات ایجاد کند که خودش در راس آن قرار داشت. همچنین تا زمانی که او در قدرت بود و بر روم حکم می راند، هیچ نبردی بین امپراتوری او و امپراتوری نیرومند ایران به وجود نیامد و بین این دو ابر قدرت بی رقیب آن دوران، صلح برقرار بود. نام کامل او پوبلیوس آئلیوس ترایانوس هادریانوس بود و اندیشه های صلح طلبانه اش تا سالها پس از مرگش نیز پیوسته بر زبان رومیان جاری بود.

مارکوس آئورلیوس (Marcus Aurelius)

او شانزدهمین امپراتور روم بود و به خاطر رفتار و اندیشه های شایسته و خردمندانه اش در زمره پنج امپراتور خوب قرار گرفته است. مارکوس، فرمانروایی دانش دوست و اندیشه ورز بود که کتاب تاملات را نگاشت. این کتاب از برجسته ترین آثار او می باشد که تا امروز نیز باقی مانده است و دربردارنده افکار فلسفی مرتبط با مکتب رواقی و نظریات شخصی این قیصر می باشد.

در تصویر زیر جایگاه نقش برجسته های متعلق به قیصران نام برده در بالا را می توانید مشاهده کنید:

تصویر واقعی طاق کنستانتین از نمای روبرو:

ساخت ساختمان تماشاخانه سنگی کولوسئوم

فرمان ساخت کولوسئوم، بزرگترین تماشاخانه در امپراتوری رومیان، توسط نهمین امپراتور روم یعنی تیتوس فلاویوس وسپاسیانوس داده شد اما مرگ به او این فرصت را نداد تا ساخت آن را به اتمام برساند. بعد از مرگ وسپاسیان، پسرش تیتوس فلاویوس سابینوس وسپاسیانوس به عنوان دهمین امپراتور روم قدرت را در دست گرفت و ساخت سازه سنگی باستانی کولوسئوم را به فرجام رساند و به مناسبت بازگشایی آن به مدت 100 روز مبارزات گوناگونی به صورت پیوسته در آن برگزار شد. البته کار ساخت و ساز و توسعه ساختمان این بنا بعد از تیتوس نیز همچنان ادامه داشت و برادر او یعنی دومیتیان که یازدهمین امپراتور روم بود، آخرین قسمتهای این تماشاخانه را تکمیل کرد و بر شکوه آن بیش از پیش افزود.

دلیل اصلی ساختن کولوسئوم

این بنا در آغاز ساخت فقط به دلیل خودخواهی فزون از اندازه و میل دیوانه وار به برگزاری جشن و خوشگذرانی و همچنین سرگرمی اشراف و بزرگ زادگان رومی ساخته شد تا از دیدن مبارزه و مرگ دردناک و آلوده به خون انسانها لذت ببرند. در واقع اشراف رومی از آزار و شکنجه دادن برای بازی و سرگرمی خود استفاده می کردند. در کولوسئوم گلادیاتورها به نبرد با همدیگر می پرداختند و نبرد آنها پایان نمی یافت مگر با مرگ یکی از آنها، آن هم با اشاره انگشت قیصر که دستور به کشتن فرد بازنده می داد. مبارزه های صورت گرفته در میدان این تماشاخانه فقط متعلق به گلادیاتورها نبود بلکه مجرمان، زندانیان و مخالفان امپراتوری نیز مجبور بودند تا به این نبرد وحشیانه تن دهند و باعث سرگرم شدن عده ای از اشراف سرمست شده از آسایش و ثروت شوند. این درنده خویی و وحشی گری فقط به آنچه که گفته شد ختم نمی شود بلکه در رزمگاه این سازه سترگ سنگی، نبرد بین انسان و حیوانات وحشی نیز برگزار می شد که در کشاکش این نبردهای خونین، انسانهای بی گناه بسیاری توسط چنگ و دندان حیوانات درنده، تکه تکه شدند و تماشاگران سنگدل فقط می نگریستند و می خندیدند و از مرگ انسانیت به شور می آمدند.

محل ساخته شدن بنا، گنجایش و رزم کنندگان آن

سازه سنگی کولوسئوم بر خلاف سایر تماشاخانه هایی که تا آن دوران ساخته شده بودند و معمولاً بر روی توده های عظیم سنگهای طبیعی مانند دامنه کوه ها بنا می شدند، در یک محوطه باز و تماماً با استفاده از قطعه سنگهای بزرگ و بتن ساخته شده است که در نوع خود یک شاهکار مهندسی باز مانده از دوران اسطوره ای یونان باستان به شمار می رود و به عنوان بزرگترین سالن آمفی تئاتر معروف امپراتوری روم از آن نام برده می شود. فضای داخلی کولوسئوم به گونه ای ساخته شده است که بتواند بیش از پنجاه هزار نفر تماشاچی را در خود جای دهد. برای محل نشستن تماشاچیان صندلی هایی از جنس سنگ مرمر در نظر گرفته شده بود و برای محافظت از حاضرین در برابر نور خورشید و باد و باران، از سایه بانهای چوبی و پارچه ای استفاده شده بود تا مردم در نهایت آرامش به تماشای رنج و مرگ گلادیاتورها بنشینند. اگرچه بیشتر کسانی که در این مکان به مبارزه با هم می پرداختند مرد بودند اما شواهد نشان می دهد که گلادیاتورهای زن نیز به رزم در کولوسئوم پرداخته اند که بسیاری از آنها در کام مرگ فرو رفتند و این مردن های دردناک انسانها باعث نشد تا مردم و اشراف رومی به خود آیند و به این مبارزات پایان دهند.

کولوسئوم، ساخته شده برای سرگرمی و هیجان

از زمانی که کولوسئوم بنیان نهاده شد تا حدود 400 سال این مکان به نبرد گلادیاتورها اختصاص داشت. آنها که همگی از بردگان بودند چاره ای نداشتند جز اینکه با یکدیگر جنگیده و حریف خود را از پای درآورند. برای آنها هیچ راه نجاتی نبود و سرنوشت همگی شان در نهایت مرگ در میدان سیراب شده از خون کولوسئوم بود. گلادیاتورها یا باید می کشتند یا کشته می شدند و حتی خود آنها نیز این مسئله را پذیرفته بودند. البته نبردهای صورت گرفته در این تماشاخانه فقط به گلادیاتورها اختصاص نداشت بلکه زندانیان و مجرمان در بند امپراتوری روم نیز مجبور بودند به این نبردها تن در دهند. آنها یا باید در مقابل انسانها می جنگیدند و یا در برابر حیوانات درنده ای همانند شیر و ببر. بی گمان یک انسان نمی تواند در برابر حمله شیر نر وحشی بزرگ دوام چندانی بیاورد و کشته خواهد شد. کم نبودند کسانی که توسط حیوانات کشته شده و حتی جسدشان هم خوراک این موجودات می شد. جای بسی تاسف و اندوه است که همه این اتفاقات ناگوار در پیش چشمان مردم و خود شخص امپراتور روم به وقوع می پیوست و آنها نیز از دیدن این صحنه ها ناخرسند نبودند. کولوسئوم برای مردم روم آن دوران فقط جنبه سرگرمی و هیجان داشت و تاریخ هرگز از یاد نخواهد برد که با ریخته شدن خون بی گناهان در این رزمگاه، چه لبخندها که بر لبان تماشاگران ننشسته و چه فریادهای سرشار از شوری که از دهان آنها برنخواسته است…

توقف مبارزات و تخریب شدن بیشتر قسمت های کولوسئوم

با گذشت مدت زمانی نزدیک به 400 سال از زمان ساخت کولوسئوم، رفته رفته تغییراتی در سلیقه عمومی مردم ایجاد شد و دیگر کسی رغبت نمی کرد تا به تماشای مرگ دیگران در این تماشاخانه بنشیند. همین عامل باعث شد تا تب مبارزات گلادیاتورها در کولوسئوم فروکش کرده و به تدریج کار به جایی رسید که دیگر در آنجا نبردی صورت نگرفت و کولوسئوم به یک بنای متروکه و شوم که یادآور رنج و سختی بود تبدیل شد. به مرور زمان این سازه سنگی مشهور دچار خسارات شدیدی به علت بلایای طبیعی شد و بر اثر زلزله های متعدد، بخشهای گسترده ای از آن تخریب شد. کولوسئوم که بعد از قرن ها شور و غوغا حالا دیگر به حال خود رها شده بود، حتی ارزش گذشته اش را نیز در میان مردم از دست داده و تا حدود قرن 18 میلادی از آن به عنوان یک معدن سنگ استفاده می شد. مردم برای ساخت خانه های خود از سنگهای این بنا بهره جسته و حتی کلیساهای مشهوری نیز با استفاده از سنگهای مرغوب آن ساخته شدند. در قرن 21 میلادی به دلایل مختلفی مانند: شرایط آب و هوا، بلایای طبیعی، غفلت مردم و تخریب های تعمدی، نزدیک دو سوم از ساختار اصلی این بنا از بین رفت و بسیاری از عناصر تزئینی آن مانند: صندلی ها و مجسمه های مرمرین و حتی کتیبه های حکاکی شده بر دیوارهای آن نابود شدند. در سال 1990 میلادی تلاشهای گسترده ای جهت بازسازی و مرمت کولوسئوم آغاز شد زیرا که این بنا یکی از جذاب ترین و پربازدیدترین مکان های باز مانده از رومیان گذشته است که در حال حاضر بسیار مورد توجه گردشگران قرار گرفته و هر ساله هزاران توریست را از سراسر جهان برای تماشای شکوه خود به کشور ایتالیا می کشاند و باعث رونق اقتصادی فراوانی برای این کشور شده است.

تصویر نمای بیرونی و داخلی کولوسئوم: