طبیعت بی جان با میوه ها و جام شیشه ای بزرگ

نقاش: پیتر کلس
تاریخ خلق اثر: سال 1644 میلادی
کشور: هلند
رسانه: رنگ روغن روی بوم

نامدارترین نقاش دوران طلایی هنر

پیتر کلس در سال 1597 میلادی در ناحیه برشم (Berchem) که در شهر آنتورپ بلژیک قرار دارد، به دنیا آمد. این قسمت از کشور بلژیک در آن زمان بخشی از قلمرو فلاندر به شمار می رفته است. او پس از سپری کردن دوران کودکی، با توجه به استعداد بالایی که در هنر نقاشی از خود نشان داده بود، در سال 1620 میلادی به عضویت انجمن سنت لوک درآمد. این انجمن مجموعه ای از نقاشان ماهری بود که به باورهای مذهبی، بسیار پایبند بودند و نام انجمن خود را نیز از نام یکی از شاگردان حضرت عیسی مسیح برگرفته بودند. نام این شاگرد لوقا می باشد و اعضای این انجمن باور داشتند که جناب لوقا از حامیان هنرمندان بوده است. به همین دلیل آنها انجمن خود را به صورت افتخاری، با نام او نامگذاری کردند. پیتر کلس در اواخر سال 1620 میلادی به شهر هارلم نقل مکان کرد و از آن پس بود که به صورت ویژه کار حرفه ای خود را در نقاشی آغاز کرد و در کشیدن نقاشی از چشم انداز های طبیعی و غیر متحرک، علاقه بسیار شدیدی را از خود نشان داد. او به مرور زمان به یکی از نامدارترین نقاشان دوران طلایی هنر در کشور هلند تبدیل شد و در زمینه کشیدن نقاشی از طبیعت و اشیاء ساکن و بی جان، سرآمد هنرمندان زمان خود بود. پیتر، آثار بسیار ارزشمند و استادانه ای را در طول فعالیت هنری خود، خلق کرد و سرانجام در 1 ژانویه 1660 میلادی، دیده از جهان فرو بست.

بررسی اصطلاح هنری طبیعت و اشیاء بی جان

پیتر کلس، استادی بی همتا در کشیدن نقاشی با مضمون طبیعت بی جان بود و حتی امروزه هم او را در زمره برترین نقاشانی می دانند که در این زمینه خاص هنری فعالیت کرده اند. منظور از اصطلاح طبیعت بی جان این است که نقاش در اثر هنری خود، به کشیدن عناصری روی آورد که فاقد توانایی حرکتی هستند. مانند همین نقاشی که نمی توان در آن موجود زنده و حرکت کننده ای را یافت. یعنی هرچه که در این نقاشی کشیده شده است، از جمله: جام شیشه ای، میز، بشقاب، پارچه سفید، خوشه های انگور و میوه سیب، غیر متحرک به شمار می آیند و اگر در این تابلو نقاشی موجودی مانند پروانه نیز کشیده می شد، آن زمان دیگر نمی توانستیم به این اثر لقب نقاشی طبیعت بی جان را بدهیم.

عدم وجود تضاد و ناهمخوانی در محتوای نقاشی

این نقاشی، بسیار غنی کشیده شده است و بیشتر فضای آن با عناصر مختلفی مانند: خوشه های آبدار انگور، سیب های زرد و سرخ، برگهای فراوان سرسبز، جام شیشه ای شراب، بشقاب، نان بریده شده و موارد دیگر، پر شده است. نقاشی دارای دو طرف متفاوت می باشد. سمت راست آن به مضمون طبیعت بی جان و سمت چپ آن به مضمون اشیاء ساکن و بی جان، اختصاص داده شده است. در سمت راست فقط می توان میوه ها و شاخ و برگهای طبیعی، و در سمت چپ فقط می توان اشیاء بی جان و ساکن که ساخته دست انسان هستند را مشاهده کرد. البته این دو قسمت متفاوت به خوبی در کنار هم ترکیب شده اند، به گونه ای که احساس تضاد و ناهمخوانی محتوا را با دیدن آن نمی توانیم دریافت کنیم. پیتر کلس در کشیدن نقاشی های خود تا به اندازه ای مهارت نشان داده است که به سختی می توان بین عناصر موجود در تابلوهای او با نمونه واقعی آنها در طبیعت و زندگی انسان، تفاوتی را احساس کرد. استفاده او از رنگهای زنده و بکارگیری درست تابش نور، به آثار او جلوه ای واقع گرایانه و زیبا داده است. همچنین سایه زنی های مناسب باعث ایجاد حجم در آثار او شده است و همین حجم سازی، آنچنان تصویر واقعی و زنده ای را از میوه ها و اشیاء موجود در تابلوهای او به وجود آورده، که گاهی این احساس فریبنده برای بیننده به وجود می آید که شاید بتواند به درون بوم نقاشی دست برده و یکی از میوه ها را به کف گیرد!

نمادگرایی دینی و مذهبی در عناصر این نقاشی

پیتر کلس در این نقاشی به دنبال نمادگرایی بوده و تلاش کرده تا با زبان رمز، به بیان یک مفهوم و باور بپردازد. او از جام شراب و نان به عنوان یک نماد استفاده کرده است. این دو عنصر، نمادی از سپاسگذاری انسانها در برابر نعمت های خدا هستند. خوشه های انگور، نمادی از شادی و خرمی و سیب های سرخ و زرد، نمادی از پایان سختی و گرسنگی هستند. همچنین برخی محققان بر این باورند که به دلیل اینکه پیتر کلس از اعضای انجمن سنت لوک بوده و به حضرت عیسی، باور و ارادتی خاص داشته است، از انگور و شراب به عنوان نمادی از آن حضرت استفاده کرده است. در واقع انگور نماد ظاهر و کالبد جسمانی ایشان، و شراب نماد حالت روحانی و معنوی ایشان می باشد. یادآوری این نکته ضروری است که در آیین پروتستان آن دوران هلند، هنرمندان از پدیده های طبیعی و اشیاء زندگی روزمره، به عنوان یک عنصر و وسیله برای انتقال اندیشه های دینی استفاده می کردند و این نقاشی نیز یکی از همان آثار هنری است.